- Kayıp şahıs nedir?
Yakınları tarafından nerede olduğu veya akıbeti bilinmeyen kişilere kayıp şahıs denilmektedir.
- Kayıp şahıs müracaatını kim yapmalıdır?
Kayıp şahıs müracaatı, öncelikle şahsın ailesi, kanuni yakınları, veli veya vasisi, yasal temsilcisi ile bağlı bulunduğu kurum yetkilisi tarafından yapılır. Belirtilenler dışında şahsın yokluğunu fark eden ve durumundan endişe eden diğer kişiler de müracaatta bulunabilir. Uygulamada genellikle kayıp şahsın ailesi, birinci derece yakınları başvuru da bulunduğu görülmektedir.
- Kayıp şahıs başvurusu nereye yapılır?
Kayıp şahıs başvurusu savcılığa ya da genel kolluk birimleri olan polis, jandarma, birimlerine yapılır. Kayıt şahıslarla alakalı kolluk birimi Asayiş Şube Müdürlüğüdür. Ancak iş yükünün yetişmediği durumlarda Çocuk Şube Birimleri ve Karakollarda kayıp şahıs müracaatı yapılabilir. Diğer kamu kurumlarına yapılan başvuru da kolluk birimlerine ilgili idarece gönderilir. Gerektiğinde yapılan araştırma ve soruşturma işlemlerinden sonuç alınamayan kayıp olaylarının aydınlatılması amacıyla merkezde İçişleri Bakanı’nın, illerde Valinin onayıyla özel araştırma ekibi/ekipleri görevlendirilebilir.
- Kayıp şahıs başvurusunda vatandaş kolluğa gittiğinde hangi işlemler yapılır?
Öncelikle kayıt yapan kişinin ifadesi alınır. Akabinde polisler tarafından müracaat yapan kişiye şu sorular sorulur?
- Müracaatçının kayıp şahsı en son ne zaman ve nerede gördüğü?
- Ne kadar zamandır kayıp olduğu?
- Devamlı takıldığı yakın arkadaşları?
- Gidebileceği yerler varsa?
- Gitme ihtimali olan akrabalarının/arkadaşlarının aranıp teyit edilip edilmediği?
- En son kimlerle konuştuğu?
- Daha önce herhangi biriyle kayıp vakası yaşanıp yaşanmadığı?
Uygulamada genellikle çocuklar ailesine haber vermeden arkadaşları kaçtığı yahut Alzheimer(hafıza hastalığı)olan kişiler de kayıp vakası rastlanmaktadır. Polisler tarafından bu durumda en yakın arkadaşları/en son görülen akrabaları çağrılarak bilgi alma tutanağı düzenlenmektedir.
- Kayıp şahısların araştırılması hakkında mevzuat düzenlemesinin dayanağı nedir?
Kolluk görevlileri kayıp vakaları ile kimliği belirsiz cesetler Kayıp Şahıslar Yönergesine göre yetki ve sorumlulukları vardır. Kayıp şahıslar hakkındaki kanun hükmü Polis Vazife Ve Salȃhiyet Kanunu ve Kayıp Şahıslar Yönergesin de düzenleme bulunmaktadır. Kayıp şahıs bildirimini alan kolluk polnet-uyap sistemine kayıp kişinin bilgilerini sisteme ekler. Bu ekleme ile kayıp şahıs Türkiye genelinde herhangi bir kamu kurumu, polis durdurmasına denk geldiğinde şahıs ARANIYOR olarak gözükür. Şahıs tespit edildiğinde CMK’nın 90 maddesi gereği yakalanır. Şahsın yakalanması ile ilk olarak yaşına bakılır.
Şahıs bulunduğunda 18 yaşından büyük olması(yetişkin) durumunda ailesine bilgi verilmesine ilişkin beyanı alınıp tutanak tutulur. Kayıp şahıs ailesine bilgi verilmesi istenmediği durumda bulunduğu yer, adres ve telefon bilgileri saklı tutulur. Müracaatçıya sadece kayıp şahsın bulunduğu ve sağ olduğu yönünde bilgi verilir.
Ancak şahıs 18 yaşından küçük olması durumunda ailesine bilgi vermek zorunludur. 18 yaşından küçük çoçuklar içinde ailesine teslim olma rızası sorulur, çocuğun rızası yoksa bu durum da savcılık talimatıyla en yakın Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı Çocuk Destek birimine teslim edilir.
- Kayıp şahıs müracaatında neler yapılır?
Kayıp Şahıs Yönergesine 12. maddesine göre “(1) Kayıp şahısların müracaat işlemleri, aşağıdaki esaslara uygun olarak yürütülür:
a) Yapılan müracaat ve inceleme sonrası, meydana gelen her kayıp olayına bir olay numarası verilir. Konuya ilişkin yetkili cumhuriyet savcısı da gecikmeksizin bilgilendirilir.
b) Kayıp şahsa ait bilgiler sisteme kaydedilir. Dışişleri Bakanlığı kanalı, uluslararası kuruluşlar aracılığı veya yetkili resmî kurumlar aracılığı ile gelen kayıp şahıs müracaatlarından bu Yönergenin 11 inci maddesine aykırı olmayanlar da sisteme kaydedilir.
c) Kayıp şahsa ilişkin bir dosya oluşturulur. Yapılan bütün işlemler ve elde edilen bilgiler bu dosyada tutulur.
ç) Alınan ifadeler ve diğer belgeler kayıp şahsın araştırılması için görevli birime vakit geçirmeksizin gönderilir.
d) Kayıp şahsın il genelinde aranması için haber merkezi ve diğer ekipler bilgilendirilir. Gerektiği durumlarda diğer kolluk birimlerine de haber verilir.
e) Kayıp şahıs müracaatında bulunan ve olayla ilgili olabilecek diğer kişilerin bilgisine başvurulur. Başvuru ve ifade alma işlemleri sırasında belirlenen tutanak ve formlar kullanılır. Kişilerin bilgisine başvurulmasında, kayıp kişinin günlük yaşamına, ailevi ve sosyal yaşantısına, eğitim durumuna, bireysel ilişkilerine, iş yaşamına ve kaybolma olayı ile ilgili diğer hususlara ilişkin bilgiler alınır.
f) Kayıp yabancı uyruklu şahıslar hakkında yabancılar birimine bilgi verilir.“ şeklinde işlemler yapılır.
- Kayıp şahıslarda görevli birim hangisidir?
Kayıp şahıslara ilişkin emniyette görevli birim asayiş veya çocuk şube ve karakol birimleridir.
- Hangi hallerde kayıp şahıs başvuru yapılamaz?
a) Fiili imkânsızlık durumu hariç bizzat yapılmayan her türlü bildirimler,
b) Hakkında ölüm kaydı bulunan şahıslara ilişkin olanlar,
c) Hakkında gaiplik kararı verilen şahıslara ilişkin olanlar,
d) Müracaat tarihi itibariyle ülkeye resmi olarak giriş kaydı bulunmayan veya resmi olarak çıkış kaydı bulunan yabancı uyruklu şahıslara ilişkin olanlar
e)Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, çocuğun kaçırılması ve alıkonulması gibi bir suça maruz kalması nedeniyle kendisinden haber alınamayanlar(Bu şahısların bilgileri, aranmaları için sisteme “Kaçırılan/Alıkonulan Şahıs” başlığı altında kaydedilir)
kayıp şahıs işlemi yapılmaz.
- Kayıp şahıs bildiriminin sistemden kalktığı haller nelerdir?
a) Öldüğü tespit edilenlerin,
b) Mahkemece hakkında gaiplik kararı verilenlerin,
c) Yurt dışına çıktığı belirlenen yabancı uyrukluların,
ç) 100 yaşını tamamlamış olanların
arama kayıtları polnet-uyap sistemi üzerinden kaldırılır.
- Gaiplik kararı nedir?
Kaybolan veya kendisinden uzun süre haber alınamayan kişilerin hukuki statüsüne gaiplik denir.
- Gaiplik kararı almak için ne gerekir?
Türk Medeni Kanunu’nun 33. Maddesine göre Ölüm tehlikesi içinde kaybolanlar, uzun süre boyunca haber alınamayanlar hakkında gaiplik kararı alınabileceğini söylemektedir.
Gaiplik kararına başvuru için gaibin ölümü ile hak sahibi olan kişiler tarafından gabin son 6 aylık yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Mahkemesine yapılır.
Gaiplik başvurusu için ölüm tehlikesi içinde kaybolmada ölüm tehlikesi üzerinde en az 1 yıl, son haber alma tarihi üzerinden en az 5 yıl geçmesi ile gerekmektedir.
Kayıt şahıslara ilişkin problemlerin çözümünde hukuki destek alıp sorununu çözüme kavuşturmanızı tavsiye ederiz.
AV.KEREM GÜNAYDIN
