TAHKİM NEDİR?
Tahkim özel hukuk uyuşmazlıklarında tarafların anlaşması sonucunda devlet mahkemelerin yerine karar vermek üzere kurulmuş özel mahkemelerdir.
TAHKİMLE DEVLET MAHKEMELERİ ARASINDA FARKLAR NELERDİR?
Tahkimde taraflar devlet yargılamasının aksine hakimi kendileri seçebilir.
Tahkimde devlet yargılamasının aksine uygulanacak yargılama usulünü taraflar belirleyebilir.
Yine tahkimde uyuşmazlık ta taraflar hangi hukuk sisteminin maddi hukuku kullanılacağını belirleyebilir.
TAHKİM MEVZUATTA NEREDE DÜZENLENMİŞTİR?
4686 sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ile milletlerarası tahkime ilişkin usul ve esaslar yer almakta, bunun dışında kalan tahkimler de ise Hukuk Muhakeme Kanunu uygulanmaktadır.
Nitekim HMK 407 Md. “Milletlerarası Tahkim Kanununun tanımladığı anlamda yabancılık unsuru içermeyen ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği uyuşmazlıklar hakkında uygulanır” demektedir.
TAHKİMİN HUKUKİ NİTELİĞİ
Tahkimin maddi hukuk sözleşmesi mi yoksa usul hukuk sözleşmesi mi olduğu konusunda tartışma mevcuttur.
Yargıtay ve çoğunluk görüş tahmini bir usuli nitelikte sözleşme olduğunu savunur. Onlara göre tahkim mevcut bir uyuşmazlığın çözümü için yapıldığından, davanın açılması, delillerin gösterilmesi ve kararın verilmesi ile bu karara karşı üst mahkemelere gidilmesi sözleşmenin usulü yönünün daha ağır bastığını söylerler.
Azınlık görüş ise tahkim özel hukuk sözleşmesi olup tarafların iradeleri ile oluştuğundan usüli nitelikte bir sözleşme olduğunu düşünmektedir.
TAHKİME BAŞVURMANIN AVANTAJLARI NELERDİR?
Tahkimde hakemler uyuşmazlık ilgili teknik bilgiye sahip olması şartı ile seçilir. Bu ise mahkemelerde bilirkişiye başvurma, raporların gel-git demesi derken hem zaman hem masraf açısından daha yararlıdır.
Mahkemelere göre daha kısa sürede yargılama sone erer.
Tahkimde üst derece mahkemeleri gitmek sınırlı olduğu için kanun yollarına başvuru ile uğraşılan zaman kaybı da yoktur.
Tahkimde taraflar aksini kararlaştırılmamışsa tebligatlar faks ve e-posta yolu ile yapılabilmektedir. Bu ise işlemleri hızlandırmaktadır.
Tahkim kural olarak aleniyet olmadığı için şirketlerin mali durumu, ticari defterleri ve sırları gün yüzüne çıkarılmaz.
TAHKİME HER KONUDA BAŞVURULABİLİR Mİ?
Kanunumuz tarafların iradesine tabi uyuşmazlıklarda tahkime başvuruyu kabul etmektedir. Yani sulh olabilecek uyuşmazlık esas olarak tahkime elverişlidir. Örneğin alım satım sözleşmeleri, eser sözleşmesi yahut bir alacaktan kaynaklı sözleşmeler tahkime elverişlidir.
Peki neler elverişli değildir?
- Taşınmaz üzerinde ayni hak değişikliğine yol açacak konularda tahkim başvurulamaz. ( HMK 408 – İsv. HMK m. 354)
- İki tarafın iradesine tabi olmayan davalar ( HMK 408)
- Çekişmesiz yargı işleri tahkime elverişli değildir.
- Kamu düzeni gerektiren haller tahkim geçerli değildir. (HMK 434)
- Ahlaka aykırı bir sözleşmede tahkim geçerli değildir. (HMK 434)
HAKEM SÖZLEŞMESİ NEDİR?
Hakem sözleşmesi seçilen hakemler tahkim anlaşmasının yerine getirilmesini sağlarlar. Hakem sözleşmesi iki tarafa borç yükleyen bir anlaşma olup bu sözleşme ile hakem uyuşmazlık çözümünü, taraflar ise kararlaştırılan ücreti ödemeyi vaad ederler.
Hakem ücreti taraflarca kararlaştırılmamışsa HMK’nın 440. maddesi tarife göre belirlenir.
HAKEM BİLİRKİŞİLER HAKEMDEN FARKI NEDİR?
Hakem bilirkişi uyuşmazlığın çözümün yardımcı olan kişilerdir. Devlet yargılamasında bilirkişi benzemekte olup farkı ise bu kişilerin raporları tarafları ve hakemi bağlar.
TAHKİM SÖZLEŞMESİ
Tarafların tahkime elverişli konularda aralarında çıkabilecek bir uyuşmazlıkta çözümünü hakeme bıraktıkları sözleşme türüdür.
TAHKİM ANLAŞMASININ ŞEKLİ
Tahkim anlaşması HMK 413 Maddesi gereği yazılı şekilde yapılır. Bu yazılı şekil geçerlilik şartı olup. Bunun nasıl yapılacağı HMK’nın 413/2 maddesinde açık şekilde yazmaktadır.
Tahkim anlaşmasının geçerli olması için hangi konularda tahkime gideceğini tarafların kararlaştırması gerekmektedir. Örneğin aramızda çıkacak tüm uyuşmazlıklarda tahkim çözülür şeklindeki beyanları içeren tahkim sözleşmesi geçersizdir.
TAHKİM SÖZLEŞMESİNİN ETKİSİ
Kesinleşmiş hakem mahkemeleri tarafından verilen kararlar devlet yargılaması hakimlerinin vermiş olduğu kararlarla aynıdır.
HMK Md. 413 “Tahkim sözleşmesinin konusunu oluşturan bir uyuşmazlığın çözümü için mahkemede dava açılmışsa, karşı taraf tahkim ilk itirazında bulunabilir. Bu durumda tahkim sözleşmesi hükümsüz, tesirsiz veya uygulanması imkânsız değil ise mahkeme tahkim itirazını kabul eder ve davayı usulden reddeder.” şeklindedir. Yani geçerli bir tahkim sözleşmeniz varsa uyuşmazlık çözümü için tahkim yoluna gitmelisiniz. Aksi takdirde ilk itirazla davanız reddolur ve zaman kaybı yaşarsınız.
Hakem kararlarına karşı iptal davası açılması kararın icrasını durdurmadığı gibi iptal davası hakkında verilen karar hakkında da temiyize gidildiğinde buda kararın icrasına etki etmeyecektir.
HAKEM KARARIN İPTALİ
HMK 439 Maddesinde “Hakem kararına karşı yalnızca iptal davası açılabilir. İptal davası, tahkim yeri bölge adliye mahkemesinde açılır; öncelikle ve ivedilikle görülür.” demektedir.
- Tahkim sözleşmesinin taraflarından birinin ehliyetsiz ya da tahkim sözleşmesinin geçersiz olduğu,
- Hakem veya hakem kurulunun seçiminde, sözleşmede belirlenen veya bu Kısımda öngörülen usule uyulmadığı,
- Kararın, tahkim süresi içinde verilmediği,
- Hakem veya hakem kurulunun, hukuka aykırı olarak yetkili veya yetkisiz olduğuna karar verdiği,
- Hakem veya hakem kurulunun, tahkim sözleşmesi dışında kalan bir konuda karar verdiği veya talebin tamamı hakkında karar vermediği ya da yetkisini aştığı,
- Tahkim yargılamasının, usul açısından sözleşmede veya bu yönde bir sözleşme bulunmaması hâlinde, bu Kısımda yer alan hükümlere uygun olarak yürütülmediği ve bu durumun kararın esasına etkili olduğu,
- Tarafların eşitliği ilkesi ve hukuki dinlenilme hakkına riayet edilmediği,
- Hakem veya hakem kurulu kararına konu uyuşmazlığın Türk hukukuna göre tahkime elverişli olmadığı
- Kararın kamu düzenine aykırı olduğu, tespit edilirse,
hakem kararları iptal edilebilir.
TAHKİM YARGILAMASININ SONA ERMESİ
Tahkim yargılaması, nihai hakem kararının verilmesi veya aşağıdaki hâllerden birinin gerçekleşmesi ile sona erer:
- Davalının itirazı üzerine hakem veya hakem kurulunun uyuşmazlığın kesin olarak çözümünde davalının hukuki yararı bulunduğunu kabul etmesi hâli hariç, davacı davasını geri alırsa.
- Taraflar, yargılamanın sona erdirilmesi konusunda anlaşırlarsa.
- Hakem veya hakem kurulu, başka bir sebeple yargılamanın sürdürülmesini gereksiz veya imkânsız bulursa.
- 427 nci maddenin ikinci fıkrası uyarınca tahkim süresinin uzatılmasına ilişkin talep mahkemece reddedilirse.
- Taraflarca kararın oybirliğiyle verilmesinin öngörülmesine rağmen, hakem kurulu oybirliğiyle karar veremezse.
- 442 nci maddenin ikinci fıkrası uyarınca yargılama giderleri için avans yatırılmazsa. (2) 437 nci madde hükmü saklı kalmak üzere, hakem veya hakem kurulunun yetkisi, yargılamanın sona ermesiyle ortadan kalkar.
TAŞINMAZ MALLAR ÜZERİNDE AYNİ HAK DEĞİŞİKLİĞİNE YOL AÇACAK UYUŞMAZLIKLAR TAHKİME ELVERİŞLİ OLMADIĞI YÖNÜNDE KARARI
Yargıtay 15. HD. E. 2011/4411, K. 2011/5792, 10.10.2011 tarihli kararında “Tapu iptal ve tescil davalarında hakemlerin karar vermesi mümkün olmayıp bu husus kamu düzenine dair olduğundan görevi gereği mahkemeler, hakemler ve temyiz aşamasında Yargıtayca dahi kendiliğinden göz önünde tutulur” Şayet uyuşmazlık, taşınmazın aynına ilişkin haklardan olmayıp şahsi haklarla ilişkin ise (örneğin uyuşmazlık, taşınmaz satımından kaynaklanan alacağın tahsili ise) bu uyuşmazlıklar için tahkime gidilebilir demektedir.
| Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Kerem GÜNAYDIN’a aittir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı ve zaman damgalı olarak saklanmaktadır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde yayınlanması veya kullanılması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. |
