AVUKAT VE STAJYERLERİN DOSYA İNCELEME VE DOSYADAN ÖRNEK ALMA YETKİSİ
Avukat ve Stajyerlerin dosya inceleme ve dosyadan örnek alma yetkisi son derece önemli bir konudur. Bu yazımızda avukat ve stajyerlerin dosya inceleme ve dosyadan örnek alma yetkisinin ne olduğunu, dosyada kısıtlılık hali olması durumunda nelerin yapılması gerektiğini, dosya örneğini nereden talep edileceğini uygulamada yaşanan sıkıntıları birlikte ele alacağız.
Savunma hakkının etkin bir şekilde kullanılması için sanık ve müdafinin iddiayı ve delilleri öğrenmesi gereklidir. Bunun yolu da sanık ve müdafinin savcılık ya da mahkemedeki dosyasını incelemesi ve dosyasının bir örneğini alması ile mümkündür. Bu konuda CMK 153. maddesi sanık ve müdafinin dosya inceleme ve dosyadan örnek alma yetkisi bize yol gösterici olmaktadır.
Konunun daha kolay anlaşılması için müdafinin soruşturma aşamasında dosyayı inceleme yetkisi ile kovuşturma aşamasında dosyayı inceleme yetkisi ikiye ayırarak ele almalıyız. CMK 153/1 gereği müdafinin soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebileceği ve harçsız bir örneğini alacağını düzenlemiş, devamında 153/2 de ise bu temel kurala bir istisna getirerek bu talebin soruşturma amacını tehlikeye sokması durumunda savcının talebi ve hakim kararıyla bu yetkinin kısıtlanabileceğini ortaya konulmuş ancak bu kısıtlılık kararının da yalnızca 153/2 sayılan katalog suçlar da verilebileceği belirtilmiştir. Öyleyse kısıtlılık kararı verilebilmesi için ilgili kanunda sayılan katalog suçlardan birinin olması ve soruşturmanın amacını tehlikeye sokması gerekmektedir. Burada katalog olarak sayılan suçlar ise genellikle kanun koyucunun ağır olarak kabul ettiği, önemli olarak değerlendirdiği bir takım suçlardır.
Her ne kadar dosyada kısıtlılık kararı olsa da CMK 153/3 maddesi gereği sayılan bazı belgelerin müdafi tarafından incelemesi engellenemez. Bunlar sırasıyla yakalanan kişinin veya şüphelinin ifadesi içeren tutanaklar, bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bulunmaya yetkili oldukları diğer adli işlemleri ilişkin tutanaklardır. Burada genellikle karmaşık olan hazır bulunmaya yetkili olanlardan ne kastedildiğidir. Buna konuda uygulamada örnek vermek gerekirse yer gösterme, keşif ve şüphelinin bulunması gereken diğer durumları sayabiliriz.
CMK 153/4’ da ise kovuşturma aşamasında müdafinin dosyayı inceleme yetkisi düzenlemektedir. Buna göre müdafi iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilecek bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız şekilde alabilecektir. Böylelikle soruşturma aşamasında ki gizlilik ortadan kalkmış ve kovuşturma evresi aleni yürümüş olacaktır.
Müdafinin dosyayı inceleme yetkisi CMK haricinde Bölge Adliye Ve Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri İle Cumhuriyet Başsavcılıkları İdarî Ve Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik 165. maddesinde düzenlenmiş hatta burada CMK açıkça zikredilmeyen sanık ve şüphelinin de dosyayı inceleme yetkisine de yer verilmiştir. Kanaatimce kanunda düzenlenmeyen bir hususta yönetmelikle sanık ve şüphelinin dosya inceleme yetkisinin düzenlenmesi yerinde olmamıştır.
Uygulamada dosyayı inceleme yetkisini ve dosyadan fotokopi talebini avukatlar yanlarında stajyer aracılığı ile yapmaktadır. Avukatlık Kanunu 46 maddesi gereği avukatlar dava dosyasını incelenmesi ve dosyadan örnek alınması için stajyerleri yetkilendirebileceği söylemektedir.
Peki dosya inceleme ile dosyadan örnek alma arasında mevzuat ve uygulama neler demektedir? Bu konuda Avukatlık Kanunun 46/3 bendi uyarınca bir ayrım yapılmaktadır. Buna göre avukatlar veya stajyerler vekaletname olmaksızın dava ve takip dosyalarını inceleyebileceğini ancak dosya fotokopisinin alınması için vekaletname sunulması gerektiğine yer vermiştir. Yine aynı maddede müdafi veya stajyer tarafından sunulan vekaletname üzerine memur bunu yerine zorundadır demektedir.
Peki dosya örneğinin alınması nereye başvurmalıyız? Bu konuyu dosyanın soruşturma ve kovuşturma evresinde olmasına göre ikiye ayırarak anlatmalıyız. Eğer dosyanız soruşturma evresinde ise yazılı talebinizi savcılık ön büro aracılığı sisteme kaydettirerek ilgili soruşturma bürosuna başvurarak dosyanın bir örneğini alabilirsiniz. Eğer kovuşturma aşaması başlamış ise talebinizi mahkeme kalemine ileterek dosyadan örnek alabilirsiniz.
Uygulamada adliyelerde yoğunluğunu memurların hantal çalışmalarını da dikkate alarak dosya fotokopi talebi için başvurduğunuzda işlemlerinizi çabuk halletmeniz için sizlere tavsiyem öncelikli taleplerinizi yazılı olarak sunmanızı ve AİSH 6/2, CMK M.153 ve 157, Avukatlık Kanuna m. 2 ve 46 son olarak ise Kalem yönetmeliğini iyi bilmenizi tavsiye ederim.
